Όταν το στόμα στεγνώνει….. Ξηροστομία και Σύνδρομο Sjogren
Η ξηροστομία δεν είναι νόσος αλλά σύμπτωμα που απαντάται σε πολλές νόσους. Είναι η υποκειμενική αίσθηση της ξηρότητας του στόματος, που οφείλεται συνήθως στη μειωμένη έκκριση του σάλιου ή στην αυξημένη απομάκρυνση του σάλιου από τη στοματική κοιλότητα. Συναντάται στο 25% του ενήλικου πληθυσμού και συνηθέστερα σε γυναίκες άνω των 50 ετών.
Αιτιολογικά, οι πιο συχνοί παράγοντες ξηροστομίας
- Φάρμακα (αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιισταμινικά, αντιυπερτασικά, διουρητικά, ΜΣΑΦ κ.α.)
- Συστηματικά νοσήματα (σύνδρομο Sjogren, σακχαρώδης διαβήτης, σαρκοείδωση, αναιμία, υποβιταμίνωση, AIDS, κ.α.)
- Άγχος, Κατάθλιψη, νευρολογικές διαταραχές
- Ακτινοβολία κεφαλής και τραχήλου
- Εμμηνόπαυση
- Γήρας
- Κάπνισμα
- Στοματική αναπνοή
- Απλασία σιαλογόνων αδένων
- Αφυδάτωση, ηλεκτρολυτικές διαταραχές
Κλινικά, ο βλεννογόνος του στόματος είναι ξηρός, λεπτός, στιλπνός και ερυθρός, ενώ το σάλιο είναι λιγοστό και παχύρρευστο ή αφρώδες. Το οδοντιατρικό κάτοπτρο κολλάει στο στοματικό βλεννογόνο. Ο ασθενής παραπονιέται για δυσφαγία, δυσκαταποσία, δυσαρθρία, καυσαλγία και δυσγευσία. Η καντιντίαση και ο αυξημένος τερηδονισμός των δοντιών είναι συχνές επιπλοκές.
Η διάγνωση της υπολειτουργίας των σιαλογόνων αδένων γίνεται με το ιστορικό, την κλινική εξέταση και τη μέτρηση του παραγόμενου σάλιου ηρεμίας και διέγερσης.
Η θεραπεία της ξηροστομίας
Η θεραπεία της ξηροστομίας περιλαμβάνει την:
- αντιμετώπιση του αιτίου, όπου είναι δυνατή
- διακοπή, μείωση ή αντικατάσταση του υπεύθυνου φαρμάκου
- διέγερση των σιελογόνων αδένων προς παραγωγή σάλιου με τη λήψη άφθονων υγρών, μάσηση τσίχλας χωρίς ζάχαρη, μάσηση σκληρών τροφών, λήψη υγρών με ξινές γεύσεις, χορήγηση πιλοκαρπίνης
- ανακούφιση της αίσθησης της ξηρότητας με την χρήση υποκατάστατων σάλιου σε μορφή gel ή spray, όπου οι βλάβες του σιαλαδενικού ιστού είναι μη αναστρέψιμες
- πρόληψη της τερηδόνας με τακτούς επανελέγχους, σχολαστική στοματική υγιεινή και φθοριώσεις στο ιατρείο ή κατ’οίκον.
Το σύνδρομο Sjogren
Το σύνδρομο Sjogren είναι ένα χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα, που προκαλείται από λεμφοκυτταρική διήθηση των εξωκρινών αδένων, με αποτέλεσμα μείωση ή πλήρη απουσία αδενικών εκκρίσεων. Προσβάλλει συχνότερα γυναίκες (9:1), 40-50 ετών. Παρουσιάζεται με τη μορφή ξηροφθαλμίας, ξηροστομίας και διόγκωσης παρωτίδων (πρωτοπαθές) ή σε συνδυασμό με ρευματοειδή αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, σκληρόδερμα, κ.α. (δευτεροπαθές). Συχνά ξεκινάει με αδυναμία, εύκολη κόπωση, πυρετό, αρθραλγίες μικρών κυρίως αρθρώσεων και φαινόμενο Raynaud. Άλλες εξωαδενικές εκδηλωσεις του συνδρόμου είναι η ξηροδερμία, ξηρότητα ρινός και τραχείας, βήχας, πνευμονοπάθεια, λεμφαδενοπάθεια, αγγειίτιδα, βλάβες νεφρών, κ.α.
Η διάγνωση του συνδρόμου Sjogren
Η διάγνωση του συνδρόμου Sjogren ξεκινάει με το ιστορικό του ασθενή, την κλινική εικόνα, τον προσδιορισμό της ταχύτητας έκκρισης του σάλιου και των δακρύων (Schirmer’s test), τις ορολογικές και ανοσολογικές εξετάσεις. Σημαντικό διαγνωστικό ρόλο του συνδρόμου Sjogren παίζει η βιοψία των ελασσόνων σιαλογόνων αδένων από το βλεννογόνο του κάτω χείλους με τοπική αναισθησία και η ιστοπαθολογική εξέταση αυτών κάτω από το μικροσκόπιο για να γίνει ο έλεγχος της διάγνωσης. Η εύχρηστη και αξιόπιστη αυτή μέθοδος πραγματοποιείται συστηματικά στο στοματολογικό ιατρείο του νοσοκομείου μας.
H θεραπεία του
H θεραπεία του ήπιου συνδρόμου Sjogren αποτελεί αντικείμενο του ειδικού ρευματολόγου και περιλαμβάνει ανακούφιση των συμπτωμάτων της ξηροφθαλμίας και της ξηροστομίας, όπως αναφέραμε παραπάνω, ενώ για σοβαρότερες μορφές χρησιμοποιούνται κορτικοστεροειδή, μεθοτρεξάτη, κυκλοφωσφαμίδη και βιολογικοί παραγόντες.
Το Στοματολογικό Ιατρείο του Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης «Άγιος Παύλος» είναι το μοναδικό Στοματολογικό ιατρείο του ΕΣΥ στη Βόρεια Ελλάδα και διαθέτει την τεχνογνωσία για τη διάγνωση και αντιμετώπιση τόσο της ξηροστομίας όσο και των στοματικών εκδηλώσεων του συνδρόμου Sjogren.
Δρ. Μπλιούμη Ελεονώρα
Διευθύντρια ΕΣΥ- PhD Στοματολογίας ΑΠΘ
Στοματολογικό Ιατρείο
Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης ‘Άγιος Παύλος’
